پیچش قوزک پا یکی از رایج ترین آسیب های پا در فعالیتهای ورزشی می باشد که اشاره به آسیب بافت نرم (عمدتا لیگامانها) در اطراف قوزک دارد که یا درصورت اینورشن (جایی که قوزک به سمت داخل پیچ می خورد) و یا اورشن (پیچش قوزک به سمت خارج) رخ می دهد.

به دلیل موقعیت قرارگیری استخوانها در قوزک حالت پیچش اینورشن بسیار متداول تر از حالت اورشن می باشد. این عارضه موجب آسیب به لیگامان خارجی در قسمت خارجی قوزک می شود.

مستعد ترین رباط در این آسیب دیدگی رباط تالو فیبولار قدامی (Anterior Talo Fibular (ATF)) می باشد که دو استخوان فیبولار و تالوس را به یکدیگر متصل می کند.اگر نیروی وارد بر قوزک شدید باشد رباط کلکینو فیبولار (Calcaneo Fibular Ligament) که استخوان کلکینوس و فیبولا را به هم متصل می کند نیز آسیب می بیند. رباط تالو فیبولار خلفی (Posterior Talo Fibular (PTF)) رباط دیگری است که در بخش خارجی قوزک قرار دارد که در مقایسه با دو رباط دیگر به ندرت آسیب می بیند.

درمورد پیچش به خارج قوزک (اورشن) بخش داخلی قوزک آسیب می بیند. رباط بخش داخلی قوزک به نام دلتوید (Deltoid) می باشد که خیلی قوی می باشد. این رباط بقدری قوی می باشد که در صورت پیچش قوزک, قبل از پاره شدن استخوان متصل به خود در قوزک را از جای در می آورد.

علاوه بر پاره شدن رباط, کپسول اطراف مفصل قوزک نیز آسیب می بیند. این عارضه باعث خونریزی درون بافت شده و باعث می شود که قوزک ورم کند و درد شدیدی نیز داشته باشد.

پیچش قوزک به سه کلاس طبقه بندی می شود:

·         کلاس اول که درآن فقط تعدادی از فیبرهای رباط پاره شده اند.

·         کلاس دوم که در آن رباط آسیب شدیدتری دیده و با ورم همراه می باشد.

·         کلاس سوم که در آن رباط کاملا پاره شده و ورم مفصل نیز حاصل می شود و ممکن است که باعث جابجایی استخوانها شود.

در موارد خیلی شدیدتر نیز امکان دارد که استخوان نیز آسیب دیده باشد که در این حالت از تصاویر اشعه ایکس جهت تشخیص شکستگی استفاده می شود.

علائم و نشانه های پیچش قوزک

در آسیب کلاس یک در زمان چرخاندن قوزک به سمت داخل و خارج و همچنین لمس نقطه جراحت درد وجود دارد. در کلاس دو میزان درد شدیدتر بوده و اطراف محل جراحت ورم وجود دارد و در زمان راه رفتن نیز احساس درد وجود دارد. در آسیب کلاس سه میزان درد مشقت بار می باشدو راه رفتن غیر ممکن می باشد. همچنین در محل جراحت ورم فاحشی وجود دارد و در صورت جابجا شدن استخوان, ممکن است که تغییر شکل نیز وجود داشته باشد.

درمان آسیب پیچش قوزک پا

در 48 تا 72 ساعت اول بهتر است تا پروتکل محافظت, استراحت, استفاده از یخ, فشار و بالابری استفاده شود. استفاده از کیسه های یخی برای مدت 20 دقیقه در هر دو ساعت و همچنین استفاده از مسکن های تسکین درد ممکن است که ضروری باشد.

قوزک آسیب دیده را نباید در معرض نیرو قرار داد, لذا پیاده روی آن تا حد امکان باید اجتناب شود. آسیب قوزک پا با استفاده از واکرهای پلاستیک قابل باز شدن قابل محافظت می باشد و اکثر ورزشکاران از این تجهیزات استفاده می کنند.

در صورتی که احتمال شکستگی قوزک وجود داشته باشد باید تصاویر اشعه ایکس از محل جراحت گرفته شود. اگر شکستگی یا آسیب گرید سه وجود داشته باشد باید با پزشک متخصص مشورت شود. باید توجه داشت که ترک های مویی در تصاویر اشعه ایکس تا 10 تا 14 روز قابل رویت نمی باشد لذا در صورتی که درد همچنان وجود داشته باشد مراقبتهای پزشکی باید ادامه داشته باشد.

در مورد آسیب درجه دو استفاده از عصا بمنظور محافظت از قوزک توصیه می شود. البته توصیه می شود که برای مدت زمان بیش از حد لازم, نباید از عصا استفاده کرد و به محض از بین رفتن درد بیمار باید تلاش کند که بر روی قوزک وزن اعمال کند.  استفاده از واکرهای پلاستیکی قابل باز شدن جهت محافظت ناحیه آسیب دیده و بازیابی ورم قوزک بسیار مناسب می باشد.

در مراحل اولیه آسیب دیدگی استفاده از درمان التراسوند جهت تحریک فرآیند ترمیم و شکل گیری بافت اسکار لیگامانها بسیار موثر می باشد.

به محض اینکه فرد آسیب دیده توانست بروی قوزک خود راه رود فرآیند توانبخشی بیشتری می تواند انجام شود.

در قوزک پا که متناوبا در معرض پیچش قرار می گیرد یک ضعف ذاتی در قوزک باقی می ماند که احتمالا احتیاج به عمل پیدا می کند. این روش در حال حاضر بصورت آرتروسکوپیکالی به گونه ای که یک دوربین به داخل قوزک تزریق می شود و بدین صورت پوسته پوسته شدن استخوان و بافتهای اضافی اسکار حذف می شوند انجام می شود.

پیشگیری از پیچش قوزک پا

 ناپایداری قوزک بصورت ضعف و رها شدگی قوزک می باشد, حتی اگر لیگامانهای قوزک سالم و مفصل از نظر مکانیکی پایدار باشد. این امر عمدتا به دلیل عیوب حس عمقی می باشد که منجر به کمبود بالانس و حس موقعیت مفصل قوزک می شود. حس عمقی مکانیزمی است که در آن گیرنده های عصبی پوست, عضلات, لیگامان و بافت مفصل اطلاعات در مورد موقعیت بدن را به مغز می فرستند که این اطلاعات بسرعت پردازش شده و استراتزی حرکت با استفاده از سیگنالهای عصبی به عضلات فرموله و اجرا می شود. این مکانیزم باعث می شود که در هنگام پیچش قوزک سریعا خود را جمع کنید.

در قوزک های ناپایدار این گیرنده های عصبی ممکن است در نتیجه پیچش قوزک آسیب دیده باشند. که این عیوب حس عمقی باعث تاخیر در فرایند محافظتی فعالیت عضلات و در نتیجه کاهش هوشیاری پوسچری و پایداری در اطراف مفصل می شود. به همین دلیل احتمال پیچش مجدد قوزک همچنان وجود دارد.

استفاده از تخت های گردان و قوزک بند در فرایند توانبخشی قوزک متداول می باشد. تخت های گردان باعث تقویت گیرنده های عصبی شده و در نتیجه زمان عکس العمل در نتیجه این تقویت کاهش میابد. تحقیقات اخیر نشان داده اند که تمرین با استفاده از تخت های گردان قابلیت ایستادن بر روی یک پا را افزایش می دهد و همچنین احتمال رخداد مجدد آسیب دیدگی را کاهش می دهد.

استفاده از قوزک بند و باند کشی نیز به میزان قابل توجهی درصد آسیب دیدگی را کاهش می دهد. تحقیقات اخیر نشان داده اند که افرادی که در حین فعالیت ورزشی از باند استفاده کردن از هر 1000 نفر 4.9 نفر و افرادی که از قوزک بند استفاده کرده اند از هر 1000 نفر 2.6 نفر دچار این آسیب دیدگی شده اند, اما افرادی که از هیچ یک از موارد فوق استفاده نکرده اند از هر 1000 نفر 32.8 نفر دچار این آسیب دیدگی شده اند.