پیچش قوزک یکی از رایج ترین آسیب های ورزشی می باشد که اشاره به آسیب بافت نرم در اطراف مفصل قوزک دارد و یکی از آسیب های متداول در فعالیتهای ورزشی می باشد. پیچ خوردگی شدید قوزک, اشاره به آسیب لیگامان بین استخوان تیبیا و فیبولا دارد که به نام سیندسموسیس قوزک (Ankle Syndesmosis) معروف می باشد.

سیندسموسیس یک مفصل جایی است که در آن دو استخوان از طریق یک بافت لیگامان به یکدیگر متصل می شوند. سیندسموسیس قوزک اشاره به بند فیبری بافت رباط دارد که استخوان تیبیا و فیبولا را به یکدیگر متصل می کند. مخصوصا این بافت اشاره به پرده اینتروسئوس (Interosseous Membrane) بین استخوانها بهمراه رباط های تیبیا فیبولار قدامی و خلفی دارد.

 مکانیزم ایجاد پیچش بالای قوزک ناشی از دورسی فلکشن بیش از حد قوزک (حرکتی که در آن پنجه پا به سمت زانو نزدیک می شود) بهمراه چرخش خارجی استخوان ساق می باشد که باعث آسیب سیندسموسیس قوزک می شود.

علاوه بر آسیب لیگامانها, کپسول اطراف مفصل قوزک نیز می تواند دچار جراحت شود. جراحت ایجاد شده موجب خونریزی داخل بافت ها شده اما برخلاف پیچش داخلی و خارجی مفصل قوزک در این آسیب دیدگی قوزک خیلی دچار ورم نمی شود.

آسیب پیچش سیندسموتیک قوزک به صورت زیر طبقه بندی می شود:

·         درجه یک که در آن فقط تعدادی از فیبرهای لیگامان در پرده اینتروسئوس آسیب دیده اند.

·         درجه دو که در آن آسیب در پرده اینتروسئوس کمی شدیدتر بوده و مفصل تیبیا فیبولا کمی پهن تر شده است.

·         درجه سه که در آن لیگامان اینتروسئوس کاملا پاره شده و مفصل تیبیا فیبولا پهن شدگی فاحشی دارد و امکان در رفتگی مفصل نیز وجود دارد.

در موارد خیلی شدیدتر نیز امکان شکستگی استخوان نیز وجود دارد که جهت تایید آن باید از تصاویر اشعه ایکس استفاده شود.

علائم و نشانه های پیچش شدید قوزک پا

در آسیب کلاس یک در زمان چرخاندن قوزک به سمت داخل و خارج و همچنین لمس نقطه جراحت درد وجود دارد. در کلاس دو میزان درد شدیدتر بوده و اطراف محل جراحت ورم وجود دارد و در زمان راه رفتن نیز احساس درد وجود دارد. در آسیب کلاس سه میزان درد مشقت بار می باشد و راه رفتن غیر ممکن می باشد. همچنین در محل جراحت ورم فاحشی وجود دارد و در صورت جابجایی استخوان ممکن است که تغییر شکل نیز در مفصل قوزک وجود داشته باشد.

درمان پیچش شدید قوزک

 در مورد آسیب درجه سه سیندسموسیس قوزک پا عمل جراحی برای فیکس کردن استخوان تیبیا و فیبولا در محل اصلی لازم می باشد. در موارد درجه یک و دو بین یک تا دو ماه درمان جهت ریکاوری جراحت لازم می باشد.

در 48 تا 72 ساعت اول بهتر است تا پروتکل محافظت, استراحت, استفاده از یخ, فشار و بالابری استخوان استفاده شود. استفاده از کیسه های یخی برای مدت 20 دقیقه در هر دو ساعت و همچنین استفاده از مسکن های تسکین درد ممکن است که ضروری باشد.

قوزک آسیب دیده را نباید در معرض نیرو قرار داد لذا پیاده روی تا حد امکان باید اجتناب شود. آسیب قوزک پا با استفاده از واکرهای پلاستیک چندبار مصرف قابل محافظت می باشد.

در صورتی که احتمال شکستگی قوزک وجود داشته باشد باید تصاویر اشعه ایکس از محل جراحت گرفته شود. اگر شکستگی یا آسیب گرید سه وجود داشته باشد باید با پزشک متخصص مشورت شود. باید توجه داشت که ترک های مویی در تصاویر اشعه ایکس تا 10 تا 14 روز قابل رویت نمی باشد لذا در صورتی که درد همچنان وجود داشته باشد مراقبتهای پزشکی باید ادامه داشته باشد.

در مورد آسیب درجه دو استفاده از عصا بمنظور محافظت از قوزک توصیه می شود. البته توصیه می شود که برای مدت زمان بیش از حد لازم نباید از آن استفاده کرد و به محض از بین رفتن درد بیمار باید تلاش کند که بر روی قوزک وزن اعمال کند.  استفاده از واکرهای پلاستیکی چندبار مصرف جهت محافظت ناحیه آسیب دیده و بازیابی ورم قوزک بسیار مناسب می باشد.

در مراحل اولیه آسیب دیدگی استفاده از درمان التراسوند جهت تحریک فرآیند ترمیم و شکل گیری بافت اسکار لیگامانها بسیار موثر می باشد.

به محض اینکه فرد آسیب دیده توانست بروی قوزک خود راه رود فرآیند توانبخشی بیشتری می تواند انجام شود. در این مرحله استفاده از درمان دست در بازیابی حرکات قوزک و بازیابی سفتی رباط بسیار مفید می باشد.

پیشگیری از پیچشی شدید قوزک

ناپایداری قوزک بصورت ضعف و رها شدگی قوزک می باشد حتی اگر لیگامانهای قوزک سالم و مفصل از نظر مکانیکی پایدار باشد. این امر عمدتا به دلیل عیوب حس عمقی (Proprioception) می باشد که منجر به کمبود بالانس و حس موقعیت یابی مفصل قوزک می شود. حس عمقی مکانیزمی است که  در آن گیرنده های عصبی پوست, عضلات, لیگامان و بافت مفصل اطلاعاتی در مورد موقعیت بدن را به مغز می فرستند که این اطلاعات بسرعت پردازش شده و استراتژی حرکت با استفاده از سیگنالهای عصبی به عضلات فرموله و اجرا می شود. این مکانیزم باعث می شود که در هنگام پیچش, قوزک سریعا عکس العمل از خود نشان دهد.

در قوزک های ناپایدار این گیرنده های عصبی ممکن است در نتیجه پیچش قوزک آسیب دیده باشند. که این  عیوب حس عمقی باعث تاخیر در فرایند محافظتی فعالیت عضلات و در نتیجه کاهش هوشیاری موقعیت دهی بدن و پایداری در اطراف مفصل می شود. به همین دلیل احتمال پیچش مجدد قوزک همچنان وجود دارد.

استفاده از تخت های گردان و قوزک بند در فرایند توانبخشی قوزک متداول می باشد. تخت های گردان باعث تقویت گیرنده های عصبی شده و در نتیجه زمان عکس العمل در نتیجه این تقویت کاهش میابد. تحقیقات اخیر نشان داده اند که تمرین با استفاده از تخت های گردان قابلیت ایستادن بر روی یک پا را افزایش می دهد و همچنین احتمال رخداد مجدد آسیب دیدگی را کاهش می دهد.

استفاده از قوزک بند و بستن باند نیز به میزان قابل توجهی درصد این آسیب دیدگی را کاهش می دهد. تحقیقات اخیر نشان داده اند که افرادی که در حین فعالیت ورزشی از باند استفاده کردن از هر 1000 نفر 4.9 نفر و افرادی که از قوزک بند استفاده کرده اند از هر 1000 نفر 2.6 نفر دچار این آسیب دیدگی شده اند, اما افرادی که از هیچ یک از موارد فوق استفاده نکرده اند از هر 1000 نفر 32.8 نفر دچار این آسیب دیدگی شده اند.